In de grensregio België, Nederland, Duitsland was er in september en oktober 2021 een groot draagvlak voor het gebruik van de QR-code voor toegang op drukke plaatsen en het afnemen van testen bij COVID-klachten. Dit blijkt uit een onderzoek naar de impact van COVID-19 in de Euregio Maas-Rijn (EMR) dat Sciensano uitvoerde samen met grensoverschrijdende partners. Ook de bereidheid voor een boosterprik was hoog, vooral onder de 60-plussers. Het aantal bezoeken over de grens steeg terug naarmate de (mobiliteits)regels versoepelden. De mobiliteit naar de grensregio’s ligt echter duidelijk nog steeds lager dan voor de start van de coronacrisis.
De EMR-studie bestond uit twee rondes. Deelnemers vulden in beide rondes een online vragenlijst in en namen bloed af via een kleine vingerprik. In het bloed werden antistoffen tegen het coronavirus gemeten. De uitnodigingen voor de eerste ronde werden verstuurd in april-mei 2021, de uitnodigingen voor de tweede ronde eind september-begin oktober 2021. In totaal hebben 3.339 genodigden in beide rondes bloed laten afnemen en de vragenlijst ingevuld. Meer info in de bijlage factsheet ‘Impact van COVID-19 op de Euregio Maas-Rijn’.
Vaccinatie en antistoffen
Antistoffen worden aangemaakt als reactie op een coronabesmetting of vaccinatie. Uit de analyse van de bloedmonsters bleek dat 93% van de deelnemers in september-oktober antistoffen (IgG antilichamen) had tegen het coronavirus. Hieronder vallen zowel gevaccineerde als niet-gevaccineerde personen. In deze periode was 93% van de deelnemers volledig gevaccineerd tegen het coronavirus.
De meest genoemde redenen voor vaccinatie waren vergelijkbaar in alle 3 de EMR-landen, namelijk:
- het voorkomen van ziekte
- beschermen van familie
- terug naar het oude normaal.
De meerderheid van de deelnemers gaf aan een boostervaccinatie voor het coronavirus te willen zodra de mogelijkheid zich voordoet. Deze bereidheid was hoger bij de burgers van 60 jaar en ouder en het hoogst bij de Duitse burgers in vergelijking met de andere landen. “Draagvlak voor de booster in deze leeftijdsgroep is belangrijk. De effectiviteit van de vaccinatie kan afnemen naarmate de vaccinatie langer geleden is, bij ouderen, en door nieuwe varianten. Door deze booster kunnen we de immuniteit weer oppeppen en zowel ziekenhuisopnames als verspreiding voorkomen.”, aldus onderzoeksleider prof. dr. Christian Hoebe, hoogleraar infectieziektebestrijding bij GGD Zuid Limburg en Maastricht UMC+. In Nederland was er grotere twijfel over de booster in vergelijking met België en Duitsland. Dit is mogelijk te verklaren doordat er in Duitsland en België destijds al meer duidelijkheid was over de uitrol van de booster.
Coronamaatregelen per grensregio
Hoewel de grenzen voor burgers in de grensregio vaak niet zichtbaar zijn, werden deze overduidelijk toen in alle 3 de landen (verschillende) maatregelen werden getroffen. Maatregelen die in alle 3 de landen golden of gelden zijn:
- het houden van anderhalve meter afstand
- het dragen van een mondmasker
- het beperken van de groepsgrootte
- het verminderen van reizen.
De grote meerderheid (60-80%) van de deelnemers in België, Duitsland en Nederland gaf in april-juni aan dat ze zich goed aan deze maatregelen hielden en dat ze de maatregelen gemakkelijk op te volgen en nuttig vonden. Bij de Duitse deelnemers was het engagement het hoogst. Van alle maatregelen vonden de deelnemers in de 3 landen het dragen van een mondkapje het makkelijkst op te volgen.
Uit de vragenlijsten van september-oktober bleek dat het houden van anderhalve meter afstand en het dragen van een mondmasker nog steeds nuttig en belangrijk werd gevonden om te behouden. Nederland is een uitzondering wat betreft de regels rond mondmaskers; hier vonden ze het mondmasker minder nuttig en was er het minste draagvlak om deze maatregel te behouden. “Dit is mogelijk verklaarbaar doordat de mondmaskerplicht in deze tijd in Nederland al even versoepeld was, terwijl deze in Duitsland en België nog steeds gold. Daarnaast stond de effectiviteit van de mondmaskers in Nederland vaak ter discussie”, aldus Stefaan Demarest, projectleider gezondheidsonderzoek bij Sciensano.
De deelnemers waren het erover eens dat thuisblijven en testen bij klachten behulpzaam is in de bestrijding van het coronavirus en vonden het daarom belangrijk dat deze maatregel behouden wordt. Een grote meerderheid van de deelnemers ziet het nut van de QR-code voor toegang op drukke plaatsen ook in. Er is een groot draagvlak voor het behoud van het toegangsbewijs om activiteiten bij te wonen. In vergelijking met april-juni, waren minder burgers voorstander van het beperken van de groepsgrootte en reizen, en waren over het algemeen geen voorstander om deze maatregelen te behouden.
Mobiliteit naar het buitenland
Het is geen onbekend gegeven dat bewoners van de grensregio regelmatig de grens oversteken. Zo is er verwevenheid met buurlanden door familie of vrienden in een buurland en wordt vaak geprofiteerd van goedkopere benzine of boodschappen net over de grens. De coronapandemie heeft veranderingen met zich mee gebracht, zo ook in het gemak van de grens oversteken. “Toen de coronapandemie toesloeg, is er door de rits aan maatregelen een duidelijke daling geweest in het aantal bezoeken over de grens. Naarmate de maatregelen versoepelden, steeg het aantal grensoverschrijdingen weer.”, aldus PD Dr. med. Norbert Schnitzler, hoofd van de gezondheidsdienst van regio Düren. In alle 3 de landen worden sinds de zomer van 2021 bezoeken aan familie, vrienden en kennissen over de grens, maar ook korte bezoeken zoals boodschappen of tanken weer dubbel zo vaak gedaan, maar nog steeds duidelijk minder dan vóór de coronacrisis. Van de EMR-landen bezochten Belgen familie, vrienden of kennissen het vaakst over de grens. Nederlanders staken het meest de grens over voor een kort bezoek, zoals uiteten of tanken.
Partners
Dit onderzoek wordt uitgevoerd door GGD Zuid Limburg, Stichting euPrevent EMR, Maastricht UMC+, Gesundheitsamt des Kreises Düren, Gesundheitsamt des Kreises Heinsberg, Gesundheitsamt der StädteRegion Aachen, Sciensano en Deutschsprachige Gemeinschaft Belgiens. Het project wordt gesubsidieerd vanuit het Interreg EMR programma. “De resultaten van dit onderzoek benadrukken dat het coronavirus een grote impact heeft op grensregio’s zoals de EMR, omdat het dagelijks leven altijd gebaseerd is geweest op een regio zonder grenzen. Onderzoek dat kan bijdragen tot een gecoördineerd Euregionaal beleid in tijden van crisis is essentieel en kan als voorbeeld worden gebruikt voor andere grensregio’s.”, aldus Brigitte van der Zanden, directrice van Stichting euPrevent EMR.