Salmonellose is een zeer vaak voorkomende voedselinfectie, die wordt veroorzaakt door bacteriën van het type Salmonella.

Salmonellose wordt meestal veroorzaakt door de consumptie van voedsel afkomstig van besmette dieren dat rauw of te kort gegaard wordt gegeten.

Salmonellose is een goedaardige ziekte (gastroenteritis) en geneest zonder behandeling. Men moet wel voldoende water drinken. Sommige kwetsbare en verzwakte personen kunnen wel ernstige complicaties ondervinden, zoals septicemie of meningitis.

Deze infecties komen vaker voor in de zomer, tijdens de periode van feesten en barbecues, wanneer levensmiddelen lang op kamertemperatuur blijven staan.

WIST JE DAT? Voedseltoxi-infecties (VTI) een benaming is voor wat in de volksmond ‘voedselvergiftiging’ wordt genoemd. Er zijn eigenlijk 2 soorten voedseltoxi-infecties:

1. voedselinfecties veroorzaakt door de inname van pathogenen (bacteriën, virussen, enz.)
2. voedselvergiftiging veroorzaakt door het eten van een bacterieel toxine die reeds in het voedsel aanwezig is.

De Salmonella-bacteriën besmetten vooral het spijsverteringskanaal bij de mens en veroorzaken gastro-enteritis.

De symptomen verschijnen 6 tot 72 uur na het inslikken van de bacteriën:

• koorts
• diarree
• buikkrampen
• misselijkheid, krampen, braken
• hoofdpijn.

Salmonellose duurt gemiddeld 4 tot 7 dagen en geneest meestal zonder behandeling. Bij kwetsbare personen kan salmonellose ernstigere complicaties veroorzaken, zoals septicemie (bloedinfectie) en meningitis (infectie van het hersenvlies).

Buiktyfus en paratyfus worden veroorzaakt door specifieke types van Salmonella, die voorkomen in endemische gebieden buiten Europa. Ze worden opgelopen tijdens reizen naar endemische landen en veroorzaken andere (meer ernstige) symptomen. 

De Salmonella-bacterie wordt via orale weg op de mens overgedragen:

• vooral door het eten van rauw of te weinig gegaard voedsel afkomstig van besmette dieren (vlees, eieren, producten op basis van rauwe eieren)
• soms door het eten van voedsel dat besmet is met de ontlasting van een besmet dier (fruit, groenten, salades)
• indirect door het eten van gezonde voeding die besmet werd door een ander voedingsmiddel of door water.

In zeldzame gevallen kan salmonellose ook worden overgedragen:

• door interhumane besmetting (i.e. tussen mensen onderling) via fecaal-orale weg (bv. een besmet persoon bereidt eten zonder eerst de handen te wassen na toiletbezoek)
• door direct of indirect contact met een besmet dier (huisdieren of gezelschapsdieren, bv. reptielen als huisdier).

Salmonella is een bacterie die vooral wordt overgedragen via de voeding. Om transmissie te voorkomen, moeten de hygiënische voorschriften strikt worden gevolgd, met name bij het bereiden, garen en bewaren van voedsel.

• Was en reinig:
  • was de handen na toiletbezoek
  • was de handen vóór het koken
  • was de handen na het verwerken van risicovoedsel (rauw vlees, eieren, fruit, niet-gewassen groenten)
  • reinig het werkvlak waarop en het keukengerei waarmee het risicovoedsel werd bereid (rauw vlees, eieren, fruit en niet-gewassen groenten)
  • was groenten en fruit grondig
  • maak de koelkast regelmatig schoon (1 keer per maand)
  • was de handen na contact met dieren die drager van Salmonella kunnen zijn.
• Kook op een correcte manier: laat vlees, vooral varkensvlees, gevogelte en gehakt, goed garen (minstens 65°C gedurende 5 tot 6 minuten).
• Bewaar zo koel mogelijk:
  • leg voeding na het aankopen zo snel mogelijk in de koelkast (4°C)
  • bewaar eieren in de koelkast
  • bewaar bereidingen op basis van rauwe eieren (mayonaise, chocolademousse, ijs) in de koelkast
  • bereidingen op basis van rauwe eieren moeten worden bereid net voordat ze worden gegeten
  • laat voedsel in de koelkast of in de magnetron ontdooien (niet op omgevingstemperatuur).
• Houd rauwe voeding apart van bereide voeding:
  • gebruik voor het versnijden van vlees en schaaldieren een andere snijplank
  • gebruik voor het versnijden van vlees en schaaldieren een ander mes
  • houd rauw vlees en eieren apart van ander voedsel, in je boodschappentas en in de koelkast.

De arts neemt een staal van de stoelgang van de patiënt en stuurt dit naar een laboratorium voor een kweek (coprokweek). Als de bacterie in de stoelgang wordt geïsoleerd, is de diagnose bevestigd.

Het laboratorium stuurt de humane bacteriestam naar de dienst Bacteriële ziekten van Sciensano, die het vergelijkt met de uit voedsel afkomstige stammen vooraleer de infectiebron te bevestigen.

De diagnose van buiktyfus en paratyfus wordt bevestigd door de isolatie van de bacteriën in het bloed of in de stoelgang van de patiënt.

WIST JE DAT? Salmonellose meestal spontaan na enkele dagen geneest. Daarom zullen maar heel weinig mensen met salmonellose een arts raadplegen. De cijfers van gediagnosticeerde gevallen van salmonellose in België geven dus niet het werkelijke aantal gevallen van salmonellose weer.

Iedereen kan salmonella krijgen, maar bij sommige kwetsbare of zwakke mensen kan de ziekte verergeren als gevolg van uitdroging door diarree of als gevolg van invasieve salmonellose:

• jonge kinderen
• ouderen
• immuungedeprimeerde personen.

WIST JE DAT? Mensen die maagzuurremmers of antibiotica nemen, ondervoed zijn of aan bepaalde ziekten (achloorhydrie of hypochloorhydrie, kanker) lijden, bijzonder gevoelig kunnen zijn voor Salmonella.

Salmonellose is meestal een goedaardige ziekte waarvoor geen bijzondere behandeling is vereist. Men moet wel goed opletten dat men voldoende vocht opneemt door veel water te drinken.
Invasieve salmonellosen bij risicopersonen worden behandeld met antibiotica.

Buiktyfus en paratyfus worden altijd behandeld met antibiotica.

Door het overmatige gebruik van antibiotica bij de mens maar ook bij dieren, hebben verschillende Salmonella-stammen resistentie voor meerdere antibiotica ontwikkeld. De resistente bacteriën van een dier kunnen via de voeding bij de mens terechtkomen en een moeilijk te behandelen voedselvergiftiging veroorzaken.

Op dit moment zijn de eerstelijnsantibiotica die bij salmonellose worden voorgeschreven, nog werkzaam. Therapeutisch falen komt zelden voor, maar het is mogelijk.

De Salmonella-bacteriën die verantwoordelijk zijn voor buiktyfus en paratyfus komen enkel voor bij de mens. De bacterie wordt overgedragen via water of voedsel besmet door geïnfecteerde uitwerpselen van menselijke oorsprong. De belangrijkste oorzaak van ziekten met fecaal-orale overdracht is een gebrek aan hygiëne en drinkwater. Om hun overdracht te vermijden, is het vooral belangrijk om de handen te wassen na fecaal contact en voor het verwerken van voedsel. In ontwikkelingslanden of landen waar het water niet altijd drinkbaar is, moet men opletten met water maar ook met voedsel dat met niet-drinkbaar water is gespoeld.

Er bestaat een vaccin tegen buiktyfus dat vanaf 2 jaar aan reizigers naar endemische gebieden wordt aanbevolen. Vaccinatie biedt geen volledige bescherming en vervangt de voorzorgsmaatregelen ten aanzien van water en voedsel niet.

Buiktyfus en paratyfus:

• zijn ziekten die zelden voorkomen in Europa
• komen vaker voor in ontwikkelingslanden
• zijn in Europa meestal afkomstig van geïmporteerde gevallen na een verblijf in endemisch gebied (ontwikkelingslanden) 
• kunnen dodelijk zijn als ze niet worden behandeld met antibiotica (10% sterfgevallen).