Een groep Europese topwetenschappers formuleerde op 28 juni 2023 een reeks aanbevelingen aan de Europese Commissie om de Europese voedselomgeving gezonder en duurzamer te maken. Ook Sciensano-onderzoekster Stefanie Vandevijvere werkte mee aan het rapport dat werd overhandigd aan Eurocommissaris M. Vestager.
De belangrijkste boodschap van het rapport is dat de manier waarop we voedsel produceren, distribueren en consumeren moet veranderen als Europa zijn doelstellingen voor gezondheid en duurzaamheid wil behalen. En dit kan niet alleen aan de consument overgelaten worden.
Het advies, opgesteld door het wetenschappelijke adviesorgaan SAPEA (Science Advice for Policy by European Academies) raakt aan verschillende beleidsdomeinen; de prijsbepaling, de beschikbaarheid/zichtbaarheid van voedsel, de samenstelling van voedsel en de sociale en digitale omgeving die een invloed hebben op de voedingsmiddelen die mensen consumeren.
Sciensano-onderzoeker en lid van de werkgroep, Stefanie Vandevijvere: “De EU focust vooral op het beter informeren van consumenten, via bijvoorbeeld de verplichte vermelding van de voedingswaarde en van bepaalde ingrediënten op het etiket van voedingsproducten. Mensen kiezen hun voeding echter op basis van veel factoren. Informeren alleen is dus niet genoeg. Om van duurzaam en gezond voedsel een gemakkelijke en betaalbare keuze te maken, moet het beleid zich richten op de hele voedselomgeving. Anders gezegd, de druk om voor gezonde en duurzame voeding te kiezen moet van de schouders van de consument af door ‘gezond en duurzaam’ systematisch als voorkeursoptie in te bouwen op elke plaats waar je voedsel kan verkrijgen, kopen of eten.”
Sciensano toonde al via verschillende studies het belang van een gezonde voedselomgeving aan. Zo legden we onder meer de link bloot tussen ongezonde voedselomgevingen rond scholen en het gewicht van kinderen en bestudeerden we de verwoestijning en vermoerassing van de Vlaamse voedselomgeving. Onze studies toonden ook aan dat gezonde voedingspatronen duurder zijn dan de huidige voedingspatronen en dat de engagementen en praktijken van de grootste Belgische voedingsbedrijven ontoereikend zijn om de voedselomgeving te verbeteren.
Aanbevelingen om gezonde en duurzame voedselkeuzes te bevorderen
De adviesgroep formuleerde verschillende wetenschappelijk onderbouwde maatregelen ter bevordering van gezonde en duurzame voedselkeuzes, waaronder:
- Prijsbepaling: Er is duidelijk bewijs dat fiscale maatregelen effectief zijn. Deze omvatten o.a. een suiker- en vleestaks en een prijsbepaling van producten op basis van hun milieu-impact, evenals lagere taksen op gezonde en duurzame voedingsalternatieven.
- Beschikbaarheid en zichtbaarheid: Gezonde en duurzame voedselopties worden vaker gekozen als ze op prominente plaatsen worden uitgestald. Reclame voor voedingsmiddelen die bij regelmatige consumptie ongezond of niet duurzaam zijn, moet beperkt worden. Vrijwillige gedragscodes op dit vlak zijn niet effectief gebleken.
- Samenstelling: Het verminderen van ongezonde vetten, suiker en zout en het toevoegen van meer plantaardige alternatieven kunnen nuttig zijn, maar alleen als deze maatregelen verplicht en uitgebreid zijn. Vrijwillige overeenkomsten in het verleden hebben slechts een beperkt effect gehad.
De wetenschappers hopen dat hun wetenschappelijk advies en bewijs de basis zullen vormen voor beleidsacties op zowel Europees als nationaal niveau.
Meer info over het rapport ‘Towards Sustainable Food Consumption’ op de website van SAPEA (enkel beschikbaar in het Engels).