Cijfers

Terwijl in 2020 slechts twee uitbraken van HPH5Nx werden vastgesteld, constateerde het Belgisch NRL aviaire influenza in 2021 11 uitbraken in bedrijven (6) en in gevangenschap levende dieren, en dit zonder een echte onderbreking tijdens de zomerperiode. Een opvallende evolutie, want tot dan toe kwamen de uitbraken van het influenzavirus hoofdzakelijk in de winterperiode voor en was er een kenmerkende “zomerpauze”. Het verlies aan seizoensgebondenheid zou kunnen wijzen op persistente circulatie van het virus bij in het wild levende dieren.

De najaarsmigratie van wilde vogels in 2021 blies de epidemie nieuw leven in door een stroom van nieuwe hoog pathogene H5Nx-virussen mee te brengen. De eerste positieve wilde vogel van de nieuwe golf in België werd op 12 november 2021 bevestigd, en werd gevolgd door het eerste positieve pluimveebedrijf op 8 december 2021. Het vogelgriepseizoen 2021-2022 bewees het nut van de surveillance van wilde vogels als waarschuwingssysteem.In 2021 testten 30 wilde vogels, zoals ganzen, eenden, roofvogels en kustvogels positief voor hoog pathogene H5Nx-stam van het virus. In één maand tijd (januari 2022) kwamen hier een 30-tal nieuwe detecties in wilde vogels bij, wat betekent dat er op dat moment veel (hoog pathogeen H5) vogelgriepvirus onder deze dieren circuleert (hoge infectiedruk). Deze gevallen bij wilde vogels werden vooral gedetecteerd in het noorden van ons land, dat bijzonder dichtbevolkt is met watervogels, maar waar ook de overgrote meerderheid van onze pluimveebedrijven gevestigd zijn. De eerste wilde vogel die in Wallonië positief testte, werd op 9 februari 2021 gemeld in de provincie Luik.

Tijdens het seizoen 2021-2022 namen de geconstateerde gevallen bij wilde dieren sterk toe en werden 7 uitbraken gemeld in de pluimveehouderijsector (6 professionele bedrijven en één particuliere houder).

Tijdens het vogelgriep seizoen 2022-2023 werden bij 13 professionele houders, 19 hobbyhouders, 250 wilde vogels, 18 wilde zoogdieren, en 1 dierenpark in België de aanwezigheid van H5-hoogpathogene aviaire influenza (HPAI) vast gesteld. Deze cijfers wijzen op een hoge infectiedruk in het wild en dus risicovolle omstandigheden voor de sector.

Ook werden, net als vorig jaar, in de zomer nog een aantal wilde vogels positief getest in België en Europa, wat bevestigt dat het virus dat momenteel circuleert niet langer seizoensgebonden is maar zich in de wilde vogel populatie nestelde. Het aantal positieve gevallen op weekbasis daalde echter vanaf augustus 2023 om vervolgens terug te vallen tot nul bij de start van het seizoen 2023-2024. In oktober en november 2023 werden geen nieuwe gevallen vastgesteld, wat duidelijk verschillend was van de start van het vorige seizoen (2022-2023), dat in de herfstmaanden wel een nieuwe infectiegolf kende.

Op 1 december 2023 werd een eerste uitbraak van HPAI-H5N1 in een professioneel pluimveebedrijf bevestigd door het Nationaal referentie laboratorium (NRL) van Sciensano. Deze herintroductie bevestigt het voortdurend risico en onderlijnt de noodzaak om een zeer hoog niveau van waakzaamheid en bioveiligheid in de Belgische pluimveehouderij te handhaven. Na een tweede detectie van het virus in de sector werd ook opnieuw een landelijke ophokplicht voor professioneel pluimvee ingevoerd door de bevoegde minister. Op 11 december werd dan een eerste wilde vogel, een wulp (Numenius arquata), van het seizoen positief getest voor Hoog Pathogeen aviair influenza. Het NRL werkt samen met de regionale (Vlaanderen ANB, Wallonië SPW en Brussel LB) en federale (FAVV) autoriteiten om zieke en dode vogels in te zamelen voor onderzoek om de situatie in het veld continu te kunnen opvolgen.

Het NRL-aviaire influenza van Sciensano voert verdere karakterisaties uit van deze virussen. Zo wordt het virus geïsoleerd, wordt het volledig genoom bepaald en worden pathogeniciteitsstudies opgezet. Zo evalueert het NRL de evolutie van het virus en de risico’s voor vogels en het aanpassingsniveau aan zoogdieren.

Voor de eerste pluimvee-uitbraak werd aangetoond dat het gaat om een virus van een zeer recent nieuw genotype “DG”, dat samen clustert met 2 andere stammen geïsoleerd uit pluimvee in Duitsland (November). Dit genotype heeft dezelfde samenstelling als het “AB” genotype behalve voor de PB2 en PA gen segmenten. Het “AB” genotype wordt sinds de start van het nieuwe seizoen het meest gedetecteerd in de ons naburige Europese landen.

Sinds 2014 duikt de erg ziekteverwekkende (hoog pathogene) vorm van het vogelgriepvirus (hoog pathogene H5Nx-influenzastammen) regelmatig op in Europa. Sinds 2016 betreft dit de “clade 2.3.4.4b H5”-stam.

2016-2017	2017-2018
2018-2019	2019-2020
2020-2021

Figuur 1: weergave van de uitbraken in de verschillende clade 2.3.4.4b HPAI-H5 seizoenen sinds 2016 (bron: EFSA). Cirkel = uitbraak bij pluimvee, ster = uitbraak bij wilde vogels, driehoek = uitbraak bij in gevangenschap levende vogels.

Het type virus dat momenteel circuleert, is uitzonderlijk ziekmakend (virulent) voor zowel pluimvee als voor in het wild levende vogels. De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) heeft de vogelgriepuitbraak van de winter van 2020-2021 bestempeld als de meest verwoestende en langdurige epidemie van hoog pathogene aviaire influenza (HPAI) die ooit in Europa is voorgekomen.