Leishmaniasis is een ziekte die wordt veroorzaakt door een eencellige parasiet (protozoa) van het geslacht Leishmania, die op mensen wordt overgedragen door beten van zandvliegen. De symptomen bij de mens hangen af van de ernst van de infectie en het type leishmaniasis. In België zijn alle gevallen reisgebonden.
Er worden drie hoofdvormen van leishmaniasis onderscheiden:
De incubatieperiode kan variëren van 10 dagen tot enkele jaren, maar gemiddeld verlopen er 2 tot 6 maanden vanaf de beet van de zandvlieg tot het ontstaan van symptomen.
Mensen worden meestal besmet door de beet van besmette vrouwelijke zandvliegen, meer bepaald de zandvliegsoorten van de geslachten Phlebotomus (Europa, Azië en Afrika) en Lutzomyia (Amerika). Die zandvliegen worden zelf besmet door een bloedmaaltijd te nemen bij een besmet dier of mens.
Van ten minste 20 soorten van de Leishmania-parasiet is gekend dat ze mensen infecteren. Ongeveer 70 diersoorten zijn geïdentificeerd als natuurlijke reservoirs voor de parasieten.
Sommige soorten van de Leishmania-parasiet kunnen ook worden verspreid via besmette naalden of bloedtransfusies. Ook congenitale overdracht (van een zwangere vrouw op haar baby) werd beschreven.
De diagnose van leishmaniasis is voornamelijk gebaseerd op symptomen, microscopische identificatie van de parasiet in geïnfecteerd weefsel, detectie van genetische materiaal via PCR en serologie; dit laatste is vooral van belang voor viscerale leishmaniasis.
De gevallen in België zijn allemaal gerelateerd aan reizen. In Europa zijn slechts twee transmissiecycli endemisch: menselijke viscerale en cutane leishmaniasis veroorzaakt door Leishmania infantum in het gehele Middellandse Zeegebied, en humane cutane leishmaniasis veroorzaakt door Leishmania tropica, die sporadisch voorkomt in Griekenland en waarschijnlijk ook in aangrenzende landen.
Deze ziekte komt veel voor in tropische gebieden en wordt beschouwd als een verwaarloosde tropische ziekte. Wereldwijd doen zich naar schatting 1,3 miljoen nieuwe gevallen per jaar voor, waarvan er 20.000 tot 30.000 overlijden.
Leishmaniasis is een behandelbare ziekte, die echter kan terugkomen, zelfs als de behandeling effectief is geweest.
Er bestaan geen vaccins of geneesmiddelen om besmetting te voorkomen. De beste manier om besmetting te voorkomen als u naar endemische gebieden reist, is om u te beschermen tegen zandvliegbeten. Dat kan door de huid te bedekken, onder een bednet te slapen en insectenspray te gebruiken, vooral van zonsondergang tot de ochtend, wanneer zandvliegen meestal het actiefst zijn, en in vochtige gebieden, waar zandvliegen gewoonlijk leven.
