Er bestaat een verband tussen obesitas en tal van chronische aandoeningen. Gezonde leefgewoonten, met een evenwichtige voeding en regelmatige lichaamsbeweging dragen bij tot het voorkomen van gewichtstoename en de vele complicaties die daarmee gepaard gaan.
Verstoorde energiebalans
Een van de belangrijkste oorzaken van obesitas is een verstoring van het evenwicht tussen de hoeveelheid opgenomen en de hoeveelheid verbruikte calorieën.
Als het lichaam meer energie opneemt dan het verbruikt, begint het uiteindelijk vet op te stapelen. Zo worden de onverbruikte suikers omgezet in vet.
Een onevenwichtige voeding en een gebrek aan lichaamsbeweging zijn niet de enige oorzaken van obesitas, maar het zijn de belangrijkste beïnvloedbare oorzaken.
Ook andere factoren kunnen een rol spelen en het risico op gewichtstoename verhogen (stress, erfelijke aanleg, hormonale ontregeling, inname van bepaalde geneesmiddelen, depressie, enz.).
Onevenwichtige voeding
Een voeding die bijdraagt tot gewichtstoename is een voeding:
- die rijk is aan snelle suikers (frisdranken, vruchtensap, koekjes, alcohol)
- die rijk is aan verzadigde vetten (frieten, chips, rood vlees, kaas, sauzen, mayonaise)
- die rijk is aan industriële en bewerkte producten (wit brood, gebak, vleeswaren)
- die weinig trage suikers bevat (volkorengranen, peulvruchten)
- die weinig vitaminen, mineralen en vezels (groenten en fruit) bevat.
Zowel de kwaliteit als de kwantiteit van de verbruikte voedingsmiddelen en de manier van eten hebben een invloed op de gewichtstoename:
- snel en grote hoeveelheden eten
- eten terwijl men iets anders doet (b.v. TV kijken)
- onregelmatig eten, maaltijden overslaan
- eten als compensatie voor psychische problemen
- afwisseling van drastische en beperkende diëten (jojo-effect).
Een onevenwichtige voeding wordt ook beïnvloed door de beschikbaarheid van industriële producten, de toename van de grootte van de porties en de calorische waarde van de voedingsmiddelen, goedkope fastfood, reclame, enz.
Gebrek aan lichaamsbeweging en langdurig stilzitten
Doordat we omringd worden door schermen (televisie, computer, gsm, videospelletjes) en gemotoriseerde vervoermiddelen gebruiken, zijn we zowel op het werk als in onze vrije tijd meer sedentair geworden, waardoor we minder energie verbruiken.
We moeten een onderscheid maken tussen een gebrek aan lichaamsbeweging en sedentariteit: het feit van gedurende een groot deel van de dag te zitten, ongeacht de mate van lichaamsbeweging die verder genomen wordt, is op zich ook een risicofactor.
WIST U DAT? De stress die ontstaat door de angst om te zwaar te zijn, is een risco op gewichtstoename.
Erfelijke, hormonale, medische en psycho-sociale factoren
Een onevenwichtige voeding en een gebrek aan lichaamsbeweging vormen op zich geen afdoende verklaring voor de toename van obesitas en de ongelijkheid met betrekking tot die aandoening.
Sommige mensen komen meer aan dan anderen terwijl ze dezelfde levensstijl hebben.
De medische research heeft alle mechanismen die aan de basis liggen van obesitas nog niet opgehelderd, maar uit recente studies zijn ook andere belangrijke risicofactoren gebleken:
- psychische problemen (stress, angst, depressie, stemmingsstoornis) die eetstoornissen (boulimie) kunnen veroorzaken
- erfelijkheid (aanwezigheid van genen die de verzadiging tegengaan)
- inname van bepaalde geneesmiddelen
- hormonen (puberteit, menopauze, stress, ontregeling van de schildklier)
- werking van de darmen en samenstelling van de darmflora
- blootstelling aan vervuilende stoffen
- 'omgevingsgebonden' factoren zoals de voeding van de moeder tijdens de zwangerschap.