Sciensano is een bijzondere partner met betrekking tot One Health, omdat we op een unieke manier expertise inzake volksgezondheid, diergezondheid en hun omgeving in huis hebben. De samenwerking tussen onze wetenschappers over de verschillende sectoren heen met de regionale partners bevoegd voor thema’s zoals leefmilieu en omgeving is dus heel erg belangrijk. 
Ontdek meer over One Health en Sciensano in onze One Health position paper.
Sciensano en One Health
De COVID-19-pandemie toont aan dat de One Health-benadering belangrijker is dan ooit. Het virus dat COVID-19 veroorzaakt, SARS-CoV-2, is een zoönosevirus. Naarmate meer dieren met het COVID-19-virus besmet raken, wordt het steeds duidelijker dat een One Health-aanpak van cruciaal belang is om nieuwe ziektedreigingen aan te pakken die zowel mensen als dieren treffen.
Sciensano speelt een belangrijke rol door:
- wetenschappelijk onderbouwde antwoorden te geven
- monitoringsgegevens over COVID-19 in België te geven
- onderzoek te doen naar de effecten van COVID-19 en long COVID.
Waken over de gezondheid van mens en dier en hun omgeving in samenwerking met anderen
Via de verschillende monitoringprogramma’s, enquêtes en overzichtsstudies in al onze wetenschappelijke directies kunnen we veranderingen snel opmerken. Sciensano coördineert onder meer de surveillance van antimicrobiële resistentie en de Nationale Referentiecentra (NRC) voor humane infectieziekten, waarvan er verschillende deel uitmaken van Sciensano. Sciensano is ook de thuishaven van de Nationale Referentielaboratoria (NRL) voor voedselgebonden infecties en van de meeste NRL voor infectieuze dierziekten. We coördineren de diergeneeskundige diagnose en begeleiden de monitorings- en surveillanceprogramma’s voor landbouwhuisdieren voor het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV). We beschikken ook over netwerken van huisartsen, laboratoria, ziekenhuizen en specialisten om te peilen naar evoluties van bepaalde ziekten (bv. griep en mazelen). Verder doen we gespecialiseerde enquêtes, zoals de nationale gezondheidsenquête en de voedselconsumptiepeiling om de gezondheidssituatie, omgevingsinvloeden en risicofactoren in kaart te brengen. Andere informatie over mogelijke gezondheidsrisico’s detecteren we onder meer via de controleactiviteiten in de Official Medicines Control laboratories voor vaccins en geneesmiddelen en via het Belgian Early Warning System voor drugs.
Analyses over gezondheidszorg maken we dan weer op basis van gegevens uit onder andere Healthdata.be, de programma’s rond gezondheidszorgonderzoek en de kwaliteitscontrole van de medische laboratoria. Om de interactie tussen milieu en gezondheid te onderzoeken vanuit de One Health-benadering werkt Sciensano samen met de regio’s en kennisinstellingen (Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek (VITO), Instituut voor Landbouw, Visserij en Voedingonderzoek (ILVO), Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), Institut Scientifique de Service Publique (ISSEP), Centre Wallon de Recherche Agronomique en Leefmilieu Brussel).
Sciensano zal het Belgian One Health Network (BEOH) coördineren en zo de samenwerking met de regionale instanties die verantwoordelijkheid zijn voor milieu versterken.
Onze coördinerende rol in het One Health European Joint Programme illustreert het vertrouwen van de EU in onze One Health-expertise.
Onze expertise ten dienste van een efficiënt gezondheidsbeleid
De gegevens uit onze monitoringsactiviteiten combineren we met andere expertise en onderzoek, bijvoorbeeld over de impact van de antibioticapolitiek op antibioticaresistentie, of de samenstelling en werking van gezondheidsinformatiesystemen. We maken echter ook de link met vernieuwende activiteiten die gericht zijn op een betere kennis van achtergrond, mechanismen en risico’s in verband met ziekteverwekkers bij mens en dier, immuunrespons, genoom en chemische of fysische invloeden via nieuwe tools (bijvoorbeeld de Transmission Electron Microscopy) en methoden (bijvoorbeeld alternatieve methoden om experimenten met dieren te vervangen).
Deze innovatieve aanpak laat ons toe om de gezondheidsautoriteiten in real time en evidence-based te adviseren over het gezondheidsbeleid. Het laat gezondheidsautoriteiten eveneens toe om snel en efficiënt te reageren op crisissituaties, zoals bij uitbraken van vogelgriep, tijdens de Mexicaanse griepcrisis in 2009 en tijdens de COVID-19-pandemie in 2020-2022.
One Health onderzoek als een driver voor innovatie
Vanuit het One Health-programma leidt Sciensano onderzoeksprojecten met betrekking tot bijvoorbeeld de gezondheidseffecten van nanodeeltjes in voedsel, de impact van biofysische aspecten zoals luchtvervuiling en pollen, antimicrobiële resistentie (AMR), door vectoren overgedragen ziekten en zoönotische ziekten. Sciensano doet studies gebaseerd op zowel enquêtes, genoomanalyse als volksgezondheidsgegevens uit registers rond de impact van de socio-economische omgeving en de interactie met levensstijl. Elementen zoals werk, sociale netwerken, kwaliteit en toegang tot de gezondheidszorg hebben een invloed op onze gezondheid, net als onze individuele kenmerken (bv. immuniteit, genomisch profiel) en de keuzes die we maken qua leefstijl en gedrag. Door gezondheidsonderzoeksvragen vanuit verschillende vertrekpunten te stellen, maar ook door ze te bestuderen via verschillende wetenschappelijke disciplines wil Sciensano een zo volledig mogelijk antwoord formuleren op de gezondheids- en beleidsvraagstukken van onze maatschappij.
Daarnaast bieden open data over omgeving, milieu en biodiversiteit de mogelijkheid het omgevingsaspect mee te nemen in studies over de impact van het milieu op de gezondheid via een datagedreven aanpak.
Sciensano heeft heel veel expertise in huis en om de toenemend complexe huidige gezondheidsvraagstukken te beantwoorden, werken wij ook permanent samen met nationale en internationale partners.
Het One Health programma binnen Sciensano
Sciensano heeft een breed scala aan monitorings- en onderzoeksactiviteiten, expertises, projecten en programma’s in huis. Verschillende van die activiteiten bestaan al vele jaren of zelfs decennia en zijn in die periode mee geëvolueerd met de noden van de maatschappij en van het gezondheidsbeleid. Momenteel zetten we de volgende stap in deze evolutie: we brengen ze optimaal samen om het volle voordeel van de One Health benadering te kunnen benutten. Alles tegelijk proberen optimaliseren zou natuurlijk van weinig realiteitszin getuigen.
Daarom focussen we bij Sciensano eerst op deze 3 prioritaire maatschappelijke problemen:
- antimicrobiële resistentie
- zoönoses (infecties die van dier naar mens kunnen overgaan) met onder meer respiratorische aandoeningen, voedselgebonden en vectorgebonden infecties
- risico-evaluatie en gezondheidsrisico’s te wijten aan blootstelling aan verschillende omgevingsbronnen (bijvoorbeeld de link tussen infecties en luchtvervuiling).