Escherichia coli (E. coli) is een darmbacterie die voorkomt bij mens en dier. Over het algemeen is deze onschuldig en zelfs nuttig. Sommige exemplaren kunnen echter bepaalde ziekten bij de mens veroorzaken, zoals diarree of ziekten buiten het darmstelstel (b.v. urineweginfecties). Voornamelijk jonge kinderen, personen met verlaagde immuniteit of ouderen zijn gevoelig aan infecties met dergelijke pathogene (met andere woorden ziekteverwekkende) E. coli.
E. coli is een diverse groep van bacteriën. Ziekteverwekkende varianten van E. coli worden onderverdeeld in verschillende types, de zogenaamde pathotypes, op grond van hun virulentiefactoren (met andere woorden stoffen afgescheiden door micro-organismen die bij mens en/of dier ziekte verwekken). Zes pathotypes worden geassocieerd met diarree en worden samen de diarree-veroorzakende E. coli genoemd. Dit zijn:
Een aantal E. coli veroorzaken ziekte bij de mens door de productie van het zogenaamde Shigatoxinen. Deze varianten worden ‘shigatoxine producerende E. coli’ of STEC genoemd. Dit pathotype wordt het meest genoemd in verband met voedselgerelateerde infecties. Enterohemorragische E. coli (EHEC) is een subgroep van de STEC en kan bij de mens naast milde diarree ook bloederige diarree veroorzaken.
Bij infecties met het E. coli STEC-pathotype gaat het heel vaak om E. coli O157. Daarnaast veroorzaken nog vele andere varianten van STEC (serogroepen of seropathotypes genaamd) ziekte bij de mens. Deze andere serogroepen worden dikwijls gezamenlijk de ‘non-O157 STEC’ genoemd.
De ‘top-5’ serogroepen die vaak gelinkt worden aan ziekte zijn E. coli O157, O26, O103, O111 en O145. Verder blijken ook een aantal andere specifieke serogroepen (met name E. coli O104, O45, O121 en 0174) een sterk verband te hebben met ernstige aandoeningen, zoals hemolytisch uremisch syndroom (HUS).
De E. coli types die diarree veroorzaken bij de mens worden overgedragen door contact met besmet water of voeding, of door contact met dieren of personen. Voornamelijk herkauwers zoals runderen, geiten, schapen en reeën zijn (asymptomatische) dragers van pathogene E. coli. Infectie door direct contact met dieren kan bijvoorbeeld gebeuren op boerderijen. Vooral bij kinderboerderijen is er een hoger risico, omdat kinderen gevoelig zijn aan dergelijke infecties. Een goede handhygiëne is dus belangrijk. Daarnaast vormen ook producten op basis van rauwe melk, maar eveneens rauwe of onvoldoende doorbakken vleesproducten en rauwe groenten een risico. Ook oppervlaktewater kan een bron van infectie zijn. Binnen het gezin en in kinderdagverblijven is verspreiding van mens op mens dan weer een belangrijke bron van infectie. De infectieuze dosis is heel laag. Naar schatting volstaan daarvoor al 1 tot 10 bacteriën. Het is dus niet verwonderlijk dat deze infecties zich snel kunnen verspreiden.
Mensen van alle leeftijden kunnen een infectie oplopen. Heel jonge kinderen, en oudere mensen, maar ook personen met verlaagde immuniteit, kunnen sneller ernstige ziektesymptomen en ook het hemolytisch uremisch syndroom (HUS) ontwikkelen dan anderen. Dat neemt echter niet weg dat ook mensen die niet tot deze gevoeligere groepen behoren, ernstig ziek kunnen worden.
Hoewel pathogene E. coli meestal milde diarree of urineweginfecties veroorzaken bij de mens, kan de ziekte in een aantal gevallen ook ernstig zijn. Enterohemorragische E. coli (EHEC), een subgroep van de STEC, kunnen bijvoorbeeld bij de mens naast milde ook aanleiding geven tot bloederige diarree. In 2-10% van de gevallen kunnen er complicaties optreden, zoals hemolytisch uremisch syndroom (HUS) waarbij nierdialyse soms noodzakelijk wordt.
De ernst van een infectie veroorzaakt door STEC hangt af van de aard van de ziekteverwekkende stoffen (virulentiefactoren) die de betrokken E. coli variant aanmaakt. De voornaamste daarvan zijn de shigatoxinen (Stx1 en Stx2), en bijvoorbeeld het intimine (eae).
Het hemolytisch uremisch syndroom (HUS) is een complicatie die kan optreden bij STEC-infecties. Het wordt veroorzaakt door een effect van het shigatoxine op de nieren, waardoor deze stoppen met werken. De meeste personen herstellen na een aantal weken, maar anderen kunnen blijvende nierschade oplopen of sterven aan de gevolgen.
Richtlijnen om STEC-infecties te voorkomen:
