Daling zet zich wel verder bij mannen die seks hebben met mannen
In 2019 werden in België 923 nieuwe hiv-diagnoses vastgesteld. Dat blijkt uit een rapport van Sciensano, het Belgisch instituut voor gezondheid, dat deze cijfers ieder jaar rapporteert. Dat komt overeen met 2,5 nieuwe diagnoses per dag. Na een daling van 28% van het aantal nieuwe diagnoses tussen 2012 en 2018 lijkt nu een plateau bereikt te zijn, met een lichte stijging van 4% ten opzichte 2018. De dalende trend van de vorige jaren zet zich wel verder bij Belgische mannen die seks hebben met mannen. De hiv-epidemie in België wordt ook almaar meer divers als we kijken naar het profiel van de getroffen populaties.
Hiv-diagnoses in 2 sleutelpopulaties
Sinds het begin van de hiv-epidemie in België worden 2 sleutelpopulaties bijzonder getroffen:
- Mannen die seks hebben met mannen (MSM), met Belgische nationaliteit
- Heteroseksuele mannen en vrouwen afkomstig uit Sub-Saharaans Afrika.
Tussen 2012 en 2018 werd een daling van het aantal nieuwe hiv-diagnoses waargenomen in beide sleutelpopulaties. In 2019 werd 24% van de nieuwe hiv-diagnoses vastgesteld bij Belgische MSM en 24% bij heteroseksuelen afkomstig van Sub-Saharaans Afrika.
“Gezien de dalende trend in deze belangrijkste populaties, krijgen populaties met andere nationaliteiten, zowel bij MSM als bij heteroseksuelen, een relatief groter belang. De hiv-epidemie in België wordt dus gekenmerkt door meer diversiteit”, zegt Jessika Deblonde, onderzoekster bij Sciensano.
Mannen die seks hebben met mannen
In 2019 was er weinig evolutie in het aantal nieuwe hiv-diagnoses bij MSM in vergelijking met 2018. De dalende trend zet zich verder, in het bijzonder bij Belgische MSM. Sinds de piek in 2013 is het aantal hiv-diagnoses bij MSM met een Belgische nationaliteit met 49% gedaald. In 2019 waren 51% van de gediagnosticeerde MSM, Belgen.
Het aantal nieuwe hiv-diagnoses bij MSM met een andere Europese nationaliteit blijft stabiel. De laatste jaren wordt wel een lichte stijging waargenomen van het aantal diagnoses bij MSM afkomstig uit niet-Europese landen. In 2019 had 12% van de gediagnosticeerde MSM een Latijns-Amerikaanse nationaliteit en 8% een Aziatische nationaliteit.
Heteroseksuele mannen en vrouwen
De daling van het aantal hiv-diagnoses bij heteroseksuelen die sinds 2012 werd waargenomen is gestopt. Tussen 2018 en 2019 werd een lichte stijging vastgesteld. Dit weerspiegelt de evolutie van de diagnoses bij heteroseksuelen afkomstig van Sub-Saharaans Afrika: er was een daling van 47% bij de vrouwen en 60% bij de mannen tot 2018, gevolgd door een plateau. In 2019 vertegenwoordigden ze 48% van de nieuwe diagnoses bij heteroseksuelen.
Het aantal diagnoses bij heteroseksuelen met de Belgische nationaliteit of een andere Europese nationaliteit blijft de laatste jaren stabiel. In 2019 vertegenwoordigden ze respectievelijk 30% en 13% van de nieuwe diagnoses bij heteroseksuelen.
Hiv-patiënten in medische opvolging
Een optimale zorgverlening voor hiv-patiënten vereist een continuïteit van diensten tijdens verschillende stadia: screening, diagnose, opname in de zorg, behoud van de zorg, aanvang van de antiretrovirale behandeling en het bereiken van een niet-detecteerbare virale lading. Patiënten met een niet-detecteerbare virale lading hebben een gunstigere prognose en kunnen het virus niet meer overdragen tijdens seksuele contacten wat bijdraagt tot de preventie van nieuwe hiv-infecties.
In 2018 waren er in België naar schatting 18.335 mensen die met hiv leven. Hiervan werd 91% gediagnosticeerd, kreeg 92% antiretrovirale behandelingen en had 94% een niet-detecteerbare virale lading. Daarmee heeft België de UNAIDS 90-90-90 werelddoelstellingen bereikt en is het goed op weg om de doelstellingen van 95-95-95 voor 2030 te realiseren.
Combinatiepreventie is troef
Sensoa, het Vlaams Expertisecentrum voor seksuele gezondheid, is tevreden met de positieve trend in de hiv-cijfers en tegelijk gemotiveerd om de geleverde inspanningen verder te zetten.
Sinds jaren communiceert Sensoa actief over wat je kan doen om overdracht met hiv te voorkomen . Sensoa stelt vast dat deze aanpak werkt, in het bijzonder bij mannen met homoseksuele contacten. Preventie vandaag betekent combinatiepreventie, het combineren van verschillende soorten acties op maat van de doelgroep. “Voor homo- en bi-mannen betekent dit
- condooms gebruiken om je te beschermen tegen soa en hiv,
- PrEP-medicatie nemen om je te beschermen tegen hiv,
- regelmatig testen als goede gewoonte,
- bij een hiv-diagnose onmiddellijk opstarten van medicatie om zo snel mogelijk niet meer besmettelijk te zijn”, zegt Boris Cruysschaert, woordvoerder van Sensoa.
Tegelijk sterkt het Sensoa in de overtuiging om op de ingeslagen weg verder te gaan. Preventie, testen en behandelen van hiv blijft nodig om de daling verder te zetten. Een vaccin tegen hiv bestaat immers niet.
De cijfers tonen ook dat niet enkel Belgische mannen met homoseksuele contacten in ons land door hiv geraakt worden. Daarom sensibiliseert Sensoa hen sinds vorig jaar ook met de Engelstalige ‘Protect-Test-Treat-Repeat‘-boodschap. Tegelijk voelt Sensoa zich uitgedaagd om de preventieboodschappen goed over te brengen naar een zo divers mogelijke groep van mannen die seks hebben met mannen. Sensoa kijkt uit naar de verdere exploratie van de surveillance gegevens door Sciensano.
#Hivstopthier
Bovenstaande cijfers illustreren dat snel starten met behandelen na een hiv-diagnose helpt om nieuwe infecties te voorkomen. Als een hiv-positieve persoon nauwgezet hiv-medicatie neemt, waardoor de hoeveelheid virus in het bloed zeer laag is, is overdracht van het virus via seks niet meer mogelijk. Dat gaat tegen onze intuïtie, maar het is wel degelijk een wetenschappelijk feit. Daarom onderstreept Sensoa dit met de campagne ‘Hiv stopt hier’. Daarin zien we onder meer de hiv-positieve Kenny en zijn vrouw Heidi, die hiv-negatief is, een passionele tango dansen. We verpakken de inhoudelijke boodschap (hiv kan niet meer overgedragen worden via seks) in een situatie waarin emoties en sensualiteit centraal staan. Daarmee brengt Sensoa dit ‘positieve nieuws’ onder de aandacht om zo de angst voor en de vooroordelen tegenover mensen met hiv weg te nemen.
HIV-SAM project: hiv-preventie bij Sub-Saharaans Afrikaanse migranten
Het HIV-SAM project van het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) in Antwerpen ondersteunt hiv-preventie en het promoten van seksuele gezondheid bij Sub-Saharaans-Afrikaanse migranten in Vlaanderen. “De cijfers tonen aan dat we moeten blijven inzetten op hiv combinatie preventie én vooral het promoten van tijdig hiv testen. Onze samenwerking met de Afrikaanse gemeenschappen gebeurt op een participatieve en outreachende manier”, legt Dr. Christiana Nöstlinger van het ITG uit. “Zo organiseren we samen acties voor primaire preventie van hiv zoals gratis condoomdistributie, promotie van hiv-testen en empowerment van mensen die met hiv leven. Om op de groeiende diversiteit van de doelgroep in te spelen, worden hiv-testen ook proactief aangeboden in integratieklassen. Een van de meest belangrijke barrières ter preventie van hiv zijn de stigmata die erbij komen kijken. Dit kaarten we onder andere aan in de sociale media campagne “I’m not afraid of people living with HIV, and you?”.
“Daarnaast tonen de cijfers aan dat de hiv-epidemie in België steeds diverser wordt”, vervolgt Dr. Nöstlinger. “De preventiecampagnes moeten daarom in de toekomst nog sterker inspelen op een combinatie van kwetsbaarheidsfactoren, zoals onvoldoende toegang tot gezondheidszorg, discriminatie gerelateerd aan migratie en armoede, en socio-economische ongelijkheid. Dat doen we al met het PROMISE project, waarbij we de drempels voor PrEP-gebruik bij deze populaties onderzoeken. De bevindingen zullen helpen een gelijke toegang tot hiv-preventiemiddelen te verzekeren, ook voor de meest kwetsbare groepen.”
Frank Vandenbroucke, Minister van Volksgezondheid, voegt hieraan toe: “We zijn goed op weg om de verspreiding van hiv volledig te stoppen, mede dankzij de kwaliteitsvolle medische opvolging van iedereen met hiv, de vooruitgang in de wetenschap en de inzet van verschillende organisaties. Maar het werk is nog niet af. De cijfers tonen aan dat er nog ruimte is voor verbetering. Het is belangrijk dat we blijven inzetten op preventie, zeker bij groepen die we vandaag nog niet optimaal bereiken. Nieuwe campagnes zoals die van Sensoa kunnen daarin een zeer belangrijke bijdrage leveren.”
Lees hier het volledige rapport
Noot aan de redactie
Sciensano stelt op donderdag 26 november de hiv-cijfers voor tijdens een persconferentie, samen met Sensoa die haar ‘hiv stopt hier’-campagne lanceert. U bereikt de communicatiedienst van Sciensano via het nummer 02 642 54 20 of via press@sciensano.be. Voor vragen aan Sensoa kunt u terecht bij Boris Cruyssaert via het nummer 0486 10 91 43.