In het kort
Het project PASFOOD heeft onverwachte resultaten opgeleverd met betrekking tot de contaminatie van aromatische kruiden met pyrrolizidine-alkaloïden (PA’s). PA’s natuurlijke stoffen die voor mensen bij zeer lage doses toxisch zijn. Het was daarom belangrijk om de mogelijke rol van aromatische kruiden in de blootstelling van de Belgische consument aan carcinogene PA’s, tijdens een extra-project te onderzoeken.
Projectbeschrijving
Het project PASFOOD leverde veel interessante resultaten op waaronder o.a. een frequente contaminatie van kruidenmixen, soms met zeer hoge concentraties aan PA’s/PANO’s (ppm-niveaus). Het aantal kruidenmonsters was echter beperkt, aangezien er bij het PASFOOD-project veel voedselgroepen waren voorzien en kruiden waren oorspronklijk niet opgenomen in het project. Verder onderzoek naar kruiden was dus zeer wenselijk. Het was belangrijk om de mogelijke rol van kruiden voor de blootstelling van de Belgische consument aan deze carcinogene PA’s verder te onderzoeken.
Dientengevolge streefde het PASHERBS-project naar het genereren van nieuwe gegevens over PA’s/PANO’s in kruiden (vers, bevroren, droog, individueel of gemengd) en aanverwante levensmiddelen (bereide gerechten, sauzen op basis van kruiden, gezouten snacks …), met behulp van de analytische methoden die werden ontwikkeld in het PASFOOD-project. De analytische resultaten toonden aan dat de aanwezigheid van pyrrolizidine-alkaloïden in deze levensmiddelen wijdverspreid is (151 monsters). Er werden geen PA’s/PANO’s gedetecteerd in individuele verse kruiden in potten of versneden. Met andere woorden, contaminatie in bevroren kruiden, droge kruiden en maaltijden met kruiden zou kunnen worden toegeschreven aan PA-planten die bij toeval werden geoogst samen met de kruiden of opzettelijke vervalsing. Individuele droge kruiden en kruidenmixen waren de meest vervuilde kruidentypes (tot 5240 ng/g in een Italiaanse mix). Oregano was verreweg het meest problematische kruid met betrekking tot PA-besmetting: tot 2200 ng/g in een individueel oregano-monster en de 10 meest vervuilde kruidenmixmonsters bevatten allemaal oregano. Heliotrine-achtige verbindingen (europine, heliotrine, lasiocarpine en gerelateerde N-oxiden) waren de meest voorkomende contaminanten in de huidige studie (64% van de totale contaminatie). Vijf kruidenmonsters waren gemeenschappelijk in zowel PASFOOD- als PASHERBS-projecten (dezelfde merken, dezelfde ingrediënten) met respectievelijk steekproeven uitgevoerd in augustus 2016 en oktober 2017. De PA’s-concentraties voor beide identieke monsters verschilden soms met de tijd, maar de vervuilingsprofielen waren zeer gelijkaardig. Dit illustreert duidelijk dat PA-besmetting in kruiden blijft voorkomen, onafhankelijk van tijd en lotnummer.
De concentratiegegevens die in beide projecten werden gegenereerd voor meer dan 1350 levensmiddelen die beschikbaar waren op de Belgische markt, werden gekoppeld aan de consumptiegegevens van de Belgische voedselconsumptiepeiling 2014 (VCP2014) voor verschillende subpopulaties, met speciale aandacht voor kinderen, om hun voedingsinname aan die natuurlijke verontreinigingen te beoordelen.
Voor de semi-probabilistische blootstelling door voedsel met gemiddelde concentratieniveaus van de som van 30 PA’s/PANO’s voor elke voedselcategorie, bedroeg de gemiddelde inname 14,71 ng/kg lg/dag, 15,30 ng/kg lg/dag en 16,72 ng/kg lg/dag, respectievelijk voor kinderen, adolescenten en volwassenen. De waargenomen mediaan en 95e percentielen lagen binnen de berekende reeksen van de EFSA in 2016, inclusief gegevens voor alle lidstaten: tussen de mediaan en de maximumwaarde voor alle leeftijdsgroepen. In vergelijking met de EFSA-beoordeling voor de Belgische VCP2004 merken we een aanzienlijke toename van de blootstelling op. Dit kan worden verklaard door de verschillende methododolgiën (meer PA’s/PANO’s en meer voedingsgroepen die in dit onderzoek zijn opgenomen). Het bleek dat melk en zuivelproducten verreweg de grootste bijdragen leverden aan de totale inname van PA’s/PANO’s voor elke leeftijdscategorie, hoewel de concentratieniveaus die in deze voedselgroep werden gedetecteerd de laagste waren. Senecionine-type en lycopsamine-achtige verbindingen waren verantwoordelijk voor respectievelijk de belangrijkste en tweede belangrijkste bijdrage. Door de concentratiegegevens van geïndustrialiseerde gerechten (voornamelijk pizza’s en lasagne), sauzen en snacks mee in rekening te brengen, worden adolescenten meer getroffen dan kinderen en volwassenen. Dit is geen verrassing, aangezien deze leeftijdsgroep meer blootgesteld is aan dit soort voeding.
Aangezien de consumptiegegevens van kruiden niet beschikbaar zijn in de voedselconsumptiepeiling, moet worden opgemerkt dat een afzonderlijk deterministisch scenario werd gebruikt om de blootstelling aan PA’s door droge kruiden te evalueren; de resultaten suggereren een toename met 15% (volwassenen) tot meer dan 50% (kinderen) van het semi-probabilistische scenario. Met deze conservatieve benadering zou de gemiddelde blootstelling via de voeding (door het toevoegen van de semi-probabilistische en deterministische resultaten) nog steeds binnen de EFSA-waaden liggen voor alle leeftijden. Verder kan het specifieke PA’s-patroon van de droge kruiden duidelijk worden waargenomen: heliotrine-type PA’s/PANO’s dragen meer dan de helft bij aan de geschatte blootstelling aan alle 30 PA’s/PANO’s.
Voor de chronische risicobeoordeling concludeerde het CONTAM-panel van de EFSA dat alle 1,2-onverzadigde PA’s een gelijkaardige metabolisatie vertonen die leidt tot de vorming van reactieve genotoxische en carcinogene pyrrolen. Daarom werd besloten om een margin of exposure (MOE) benadering voor genotoxische carcinogenen toe te passen op de som van 1,2-onverzadigde PA’s, uitgaande van dezelfde potentie. Het CONTAM-panel selecteerde de BMDL10 van 237 μg/kg lg/dag afgeleid voor de incidentie van leverhemangiosarcoom bij vrouwelijke ratten die waren blootgesteld aan riddelline als referentiepunt voor de chronische risicobeoordeling van PA’s. Het Wetenschappelijk Comité van de EFSA concludeerde dat voor stoffen die zowel genotoxisch als carcinogeen zijn, een MOE van 10000 of hoger, gebaseerd op een BMDL10 uit een dierstudie, vanuit het oogpunt van de volksgezondheid weinig zorgwekkend zou zijn. De risicobeoordeling die met deze MOE-benadering werd uitgevoerd, leverde zorgwekkende waarden voor de drie doelgroepen voor de sterk blootgestelde populatie (≥ P95), waarbij de gemiddelde analytische concentraties voor de som van 30 verbindingen werden gebruikt voor de berekening. De MOE’s voor de subgroepen lycopsamine- en senecionine-subgroepen duiden op een mogelijke bezorgdheid voor de gezondheid voor de sterk blootgestelde populatie P97.5 en P99, terwijl de blootstelling aan de monocrotaline- en heliotrine-subgroepen weinig zorgen baren. Er moet worden benadrukt dat droge kruiden niet in de risicobeoordeling konden worden opgenomen vanwege het gebruik van een afzonderlijke deterministische benadering om de blootstelling te evalueren. Dit leidt tot een onderschatting van het risico, met name voor de heliotrine subgroep, die het meest voorkomt in dit type levenmsiddelen.
Op basis van aanbevelingen van het CONTAM-panel stelde de EFSA onlangs voor om het aantal relevante PA’s en PANO’s dat moet worden opgevolgd in voeding te beperken tot 17, met uitzondering van europine, europine-N-oxide, heliotrine en heliotrine-N-oxide. De concentratieniveaus die werden bepaald in dit onderzoek zouden drastisch lager zijn geweest als deze 4 PA’s/PANO’s niet zouden zijn opgenomen. Als conclusie op basis van zowel de resultaten van PASFOOD als PASHERBS, adviseren wij om deze 4 stoffen verder op te nemen in de monitoring van PA’s/PANO’s in voeding. In overeenstemming met het wetenschappelijk advies van de EFSA zijn de PA’s/PANO’s van het monocrotalinesoort niet relevant voor verdere risicobeoordelingen vanwege de zeer lage blootstellingsniveaus.
