Er is geen exhaustieve lijst van chronische ziekten maar de belangrijkste zijn hart- en vaatziekten, kanker, chronische luchtwegaandoeningen en diabetes. Ze zijn eigenlijk de grootste oorzaak van overlijden wereldwijd. Andere chronische ziekten, zoals psychische aandoeningen, gevolgen van verwondingen, artrose, neurologische aandoeningen, leverziekten en chronische nierziekten dragen in belangrijke mate bij tot invaliditeit. Chronische ziekten zijn een heterogene groep, maar veel van deze ziekten hebben dezelfde onderliggende oorzaken.

Veel directe oorzaken en risicofactoren voor chronische ziekten, zoals hoge bloeddruk, diabetes en verhoogde lipideniveaus in het bloed zijn gebonden aan levensstijlfactoren, zoals roken, ongezonde voeding, te weinig beweging of alcoholgebruik. Ook omgevingsfactoren, zoals luchtvervuiling en blootstelling aan toxische stoffen, en infectieziekten, zoals hepatitis, kunnen een rol spelen bij de ontwikkeling van chronische ziekten. De complexiteit gaat hand in hand met de context: verstedelijking, verouderingsproces of globalisering (toenemende interactie van mensen via de groei van de internationale geldstroom, ideeën, cultuur, maar ook bijvoorbeeld leefgewoonten. Globalisering heeft onder meer bijgedragen tot het stijgende aantal rokers in ontwikkelingslanden, een van de redenen waarom ook in deze landen steeds meer mensen aan chronische ziekten lijden).

De termen “chronische ziekten” en “niet-overdraagbare ziekten” worden vaak verward maar zijn geen synoniemen omdat ze op verschillende classificatiesystemen zijn gebaseerd:

• Het verschil tussen overdraagbare (besmettelijke) ziekten en niet-overdraagbare ziekten is gebaseerd op de onderliggende oorzaken
• chronische en acute aandoeningen kunnen van elkaar worden onderscheiden door hun effecten.

Sommige niet-overdraagbare ziekten zijn in feite acuut van aard, bijvoorbeeld acute appendicitis en verwondingen. Chronische ziekten omvatten anderzijds bepaalde besmettelijke ziekten, zoals hiv/aids of chronische hepatitis. 

Om de meest voorkomende chronische ziekten te voorkomen en te beheersen, zijn er zeer kosteneffectieve interventies beschikbaar. Ze bestaan gewoonlijk uit populatiestrategieën enerzijds, zoals rookstop of zoutbeperking, en strategieën die zich richten op specifieke doelgroepen anderzijds, zoals de behandeling van mensen met een hoog risico op hart- en vaatziekten.

Veranderingen in levensstijl zijn cruciaal om de epidemie van chronische ziekten aan te pakken. Campagnes die mensen aanmoedigen om te stoppen met roken, minder alcohol te gebruiken, meer te bewegen of gezond te eten, kunnen grotendeels bijdragen aan het verminderen van de ontwikkeling of progressie van de meeste chronische ziekten. Op dezelfde manier bepalen maatschappelijke factoren vaak gedrag, bijv. de publiciteit voor of de prijsbepaling van producten zoals sigaretten, alcohol en fast food, of de hoge gehaltes verzadigde en transvetten, suikers en verborgen zout in verwerkte voeding. Hier kunnen beleidsmakers ingrijpen.