Er bestaan meerdere definities van illegale geneesmiddelen, al naargelang de landen en de overheidsinstellingen (WGO (externe link), Impact, Medicrime (externe link)).

Er zijn ook verschillende synoniemen voor illegale geneesmiddelen: namaakgeneesmiddelen, vervalste geneesmiddelen, niet-conforme geneesmiddelen, substandaard geneesmiddelen, enz.

In het algemeen onderscheiden we 3 categorieën van illegale geneesmiddelen:

• namaakgeneesmiddelen of vervalste geneesmiddelen
  • commercialisering van een geneesmiddel van onbekende oorsprong onder een bestaande merknaam  (valse ‘Viagra’, valse ‘Tramadol’, een krachtig analgeticum)
• imitatiegeneesmiddelen
  • geneesmiddelen van goede kwaliteit afkomstig uit landen die de Europese en Amerikaanse octrooien niet erkennen
  • geneesmiddelen van onbekende oorsprong en twijfelachtige kwaliteit, die geheel of gedeeltelijk niet de juiste werkzame stoffen en een goede of slechte dosering bevatten
  • geneesmiddelen die onverwachte of onbekende stoffen bevatten, bereid door chemische synthese (bijvoorbeeld nieuwe psychoactieve stoffen)
  • geneesmiddelen die niet op de officiële markt te vinden zijn (bijvoorbeeld viagra voor vrouwen)
• ‘substandaard’ of ‘niet-conforme’ geneesmiddelen
  • authentieke geneesmiddelen die niet aan de normen voldoen, die aan de controles zijn ontsnapt en opnieuw worden aangeboden (bijvoorbeeld vervallen geneesmiddelen)

WIST U DAT? Het woord ‘namaak’ vooral verwijst naar het beeld van een merk dat wordt gekopieerd. Een namaakgeneesmiddel in theorie een identieke samenstelling als het origineel kan hebben. Een namaakproduct in werkelijkheid vaak een vervalste samenstelling heeft, dat wil zeggen dat de samenstelling niet overeenkomt met het originele geneesmiddel, wat gezondheidsrisico’s met zich mee kan brengen.

Illegale geneesmiddelen zijn een wereldwijd probleem, maar de categorieën van illegale geneesmiddelen en de daaraan verbonden risico’s verschillen tussen landen onderling.

In de ontwikkelde landen behoren illegale geneesmiddelen tot de klasse van geneesmiddelen die ‘comfort’ bieden of betrekking hebben op levensstijl:

• geneesmiddelen tegen erectiestoornissen (type Viagra)
• vermageringspillen
• anabole steroïden en groeihormonen (gebruikt door bodybuilders om de spiermassa te vergroten)
• pijnstillers (type Tramadol, een krachtig analgeticum)

In België zijn de meest voorkomende illegale geneesmiddelen imitaties van Viagra. Viagra-imitaties kunnen onder honderden namen worden verkocht, zoals: ‘Vigr X’, ‘Black ants’, ‘Night bullet’, enz.

In de ontwikkelingslanden vallen illegale geneesmiddelen meestal onder de categorie van anti-infectieuze middelen, dat zijn geneesmiddelen die infecties bestrijden die worden veroorzaakt door bacteriën (tuberculose, meningitis), virussen (HIV) of parasieten (paludisme, ook malaria genoemd).

Dit vormt een zeer ernstig probleem voor de volksgezondheid omdat mensen sterven aan een ziekte die niet correct is behandeld. Bovendien verhoogt het gebruik van substandaard medicatie met een lage dosis werkzame stoffen het risico op antibioticaresistentie, waarbij zelfs de authentieke geneesmiddelen niet meer werkzaam zijn.

WIST U DAT? Naast het probleem van nagemaakte geneesmiddelen is er ook sprake van vervalste voedingssupplementen. In meerdere studies (externe link) is de aanwezigheid van synthetische geneesmiddelen vastgesteld in voedingssupplementen op basis van planten die verondersteld werden gewichts- of erectieproblemen te verhelpen.

Door hun samenstelling zijn illegale geneesmiddelen niet werkzaam of zelfs gevaarlijk:

• ze kunnen geen enkele werkzame stof bevatten (bijvoorbeeld suiker)
• de verwachte werkzame stoffen zijn aanwezig maar niet in de juiste dosering
• ze kunnen andere stoffen bevatten dan de originele samenstelling
• ze kunnen derivaten van de originele stoffen bevatten waarvan het effect niet bekend is
• ze kunnen potentieel toxische onzuiverheden bevatten, die vitale organen zoals de lever, nieren en pancreas kunnen aantasten

WIST U DAT? Een van de tekenen die tot waakzaamheid op het internet moeten oproepen, voorschriftplichtige geneesmiddelen die zonder voorschrift worden verkocht, zijn. Het voorschrift nut heeft omdat de arts dan kan beslissen of iemand een geneesmiddel veilig kan gebruiken. Er contra-indicaties zijn voor het voorschrijven van Viagra.

De meeste illegale geneesmiddelen worden verkocht via het internet. 
Alleen publieke apotheken die over een door het Federaal agentschap voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten (FAGG) erkende website beschikken, mogen geneesmiddelen via het internet verkopen.

Een website en een online apotheek mogen geen voorschriftplichtige geneesmiddelen verkopen.

Het Federaal agentschap voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten (FAGG) heeft een website in het leven geroepen met het oog op de bewustwording van via het internet verkochte geneesmiddelen (externe link).