Tuberculose, vroeger “ftisis”, “consumptie” of “witte pest” genoemd, is een infectieziekte die voornamelijk wordt veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium tuberculosis (M.tb), die via de luchtwegen wordt overgedragen. Sommige gevallen van tuberculose hebben ook een zoönotische oorsprong (overdracht van dier op mens). Het drinken van rundermelk die besmet is met Mycobacterium bovis is de bron van deze zoönotische infecties.
Hoewel er in België weinig gevallen zijn, blijft tuberculose een belangrijk probleem voor de volksgezondheid en is voortdurende waakzaamheid vereist. Door de implementatie van programma's voor uitroeiing en bewaking is de infectie van de rundveestapel onder controle kunnen blijven.
De bacterie die verantwoordelijk is voor tuberculose, ook wel bacil van Koch genoemd, wordt verspreid via de luchtwegen. Mensen met een longtuberculose zijn daardoor besmettelijk. Deze vorm van de ziekte is de meest voorkomende, maar tuberculose kan ook nieren, botten, lymfeklieren of andere delen van het lichaam treffen.
Tuberculose was ooit een dodelijke ziekte maar kan vandaag worden genezen met antibiotica.
Men kan met tbc-bacteriën besmet zijn zonder de ziektesymptomen te ontwikkelen en zonder besmettelijk te zijn. Dat wordt „latente” tuberculose genoemd. Bij een gezond persoon is het immuunsysteem in staat om de infectie te beheersen en in een asymptomatisch stadium te houden. In sommige gevallen kan het lichaam de bacteriën zelfs elimineren. Maar als het immuunsysteem verzwakt is, kunnen de tuberculosebacteriën zich verspreiden en symptomen veroorzaken. Wanneer de tuberculose symptomen veroorzaakt, wordt het „actieve” of „symptomatische” tuberculose genoemd. Van de mensen met latente tuberculose ontwikkelt slechts 10% daadwerkelijk actieve tuberculose tijdens zijn/haar leven.
Bij runderen wordt tuberculose veroorzaakt door het Mycobacterium bovis. De bacterie manifesteert zich door een ontstekingsproces dat kazige necrotische letsels veroorzaakt. De infectie kan zijn gelokaliseerd in een enkel orgaan of, als het immuunsysteem faalt, in gegeneraliseerde manifestaties. De locatie van deze letsels hangt vooral af van de weg waarlangs de bacterie is binnengedrongen.
De bacteriologische diagnose post mortem is voornamelijk gebaseerd op de detectie van letsels in het slachthuis. De gevarieerde presentatie van tuberculoseletsels en de uitdagingen van het werk in slachthuizen (waaronder de snelheid van het werk) bemoeilijken deze inspectie. In het laboratorium is de bacteriologische analyse van de letsels ook moeilijk omdat de bacterie uiterst traag groeit. De diagnostiek op basis van de immuunrespons ante mortem wordt tot dusver uitgevoerd door enkelvoudige of vergelijkende tuberculinatie.
Rundertuberculose is een zoönose die wereldwijd is verspreid. Men schat dat 5 tot 10 % van de menselijke gevallen van tuberculose in de ontwikkelingslanden te wijten is aan M. bovis. De strijd tegen deze ziekte is een prioriteit voor de Europese gezondheidsautoriteiten. België werd, net als 19 andere EU-landen (Besluit 2014/91/EU35), in 2003 officieel ziektevrij verklaard (Besluit 200¾67/EG; Richtlijn 64/432/EEG). Deze status wordt toegekend wanneer de prevalentie van tuberculose in de veestapel minder dan 0,1% bedraagt. Deze status betekent niet dat we biologisch ziektevrij zijn. Sinds 2003 worden in ons land elk jaar gemiddeld 4 tot 5 rundertuberculosehaarden gemeld.
In België steunt het bewakingsprogramma voor rundertuberculose op twee pijlers: bewaking van letsels in het slachthuis en tuberculinatie van dieren. Dit programma wordt momenteel grondig herzien.
