In het kort
Wat we eten berust niet enkel op onze individuele keuzes maar wordt in sterke mate beïnvloed door onze leefomgeving. Een voedselomgeving is de context waarbinnen onze voedingskeuzes bepaald wordt. Duurzame en gezonde voedselomgevingen kenmerken zich door een goede beschikbaarheid, bereikbaarheid, betaalbaarheid en zichtbaarheid van gezonde en duurzame voeding, terwijl de keuze voor minder gezonde en minder duurzame voeding minder evident is en zelfs wordt afgeraden.
Daarnaast zijn voedselomgevingen van grote culturele en sociale betekenis. In de afgelopen decennia is onze voedselomgeving op zo’n manier veranderd en ingericht dat het steeds makkelijker is geworden om ons te buiten te gaan aan de consumptie van ongezond calorierijk voedsel. De overkoepelende onderzoeksvraag voor dit citizen science-project is de volgende: “Welke voeding kopen verschillende Vlaamse bevolkingsgroepen, waar en waarom en hoe kan dat volgens hen worden bijgestuurd richting een gezond en duurzaam voedselpatroon?”
Projectbeschrijving
De data die Sciensano verzamelt over verschillende aspecten van de fysieke voedselomgeving in Vlaanderen worden op een interactieve kaart weergeven en ook via een app, een website en het sociaal burgerplatform HOPLR beschikbaar zijn. Het gaat daarbij vooral over de data over
- voedselmoerassen (plaatsen waar er een overvloed is aan ongezonde voeding in vergelijking met gezonde voeding),
- voedselwoestijnen (residentiële buurten waar geen gemakkelijke toegang is tot alle voeding die nodig is voor een gezond voedingspatroon),
- voedselomgevingen in Vlaamse buurten,
- zones rond de scholen,
- voedselomgevingen in diverse publieke settingen, zoals overheidsgebouwen, ziekenhuizen en sportcentra.
Via spelmethodieken en feedbacksystemen stimuleren we Vlaamse burgers om aan te geven welke voeding ze kopen, waar en waarom en hoe dat volgens hen kan worden bijgestuurd richting een gezond en duurzaam voedselpatroon. Dat kan voor de verschillende verkooppunten of publieke settingen die reeds op de interactieve kaart werden aangeduid, alsook voor de verkooppunten die ze bezoeken en (nog) niet op de kaart staan aangeduid.
We ontwikkelen en testen de app, spelmethodieken en feedbacksystemen samen met de twee pilootlabs (personen uit gezinnen met lage inkomens en kinderen en jongeren), en passen ze waar nodig aan.
Eens de app klaar is, dan zal die voor een afgebakende periode (2 maanden) gelanceerd worden om Vlaamse burgers te ondersteunen bij het verzamelen van gegevens over hun gedrag en perceptie over voedselomgevingen en mogelijke oplossingen om de voedselomgeving te verbeteren. De app vergemakkelijkt de terugkoppeling van de resultaten naar burgers en (lokale) actoren om hen zo te motiveren meer acties te formuleren om gezonde en duurzame voedselomgevingen te creëren in Vlaanderen, eigen aan de context, doelgroep en setting.
We promoten de app zal via verschillende kanalen (mediapartners HOPLR en het Nieuwsblad, netwerken van de projectpartners en de stuurgroep, sociale media, communicatiekanalen van lokale besturen, FoodUnfolded Vlaanderen, etc.) zodat data op grote schaal kunnen worden verzameld over gedrag en perceptie van verschillende groepen van burgers over verschillende dimensies van voedselomgevingen in een uitgebreid aantal settingen, inclusief digitale media.
Vervolgens analyseren we de data thematisch en bekijken we of er belangrijke verschillen in gedrag en perceptie zijn tussen
- geografische gebieden (landelijk/stedelijk; provincies, voedselwoestijnen, voedselmoerassen, etc.),
- groepen met verschillende socio-economische status, leeftijd, geslacht,
- verschillende types settingen, dimensies van de voedselomgeving, etc. in Vlaanderen.
De resultaten over gedrag en perceptie worden ook samengevat per gemeente, buurt, type setting etc., en naar burgers en (lokale) actoren teruggekoppeld via de interactieve website, de app, HOPLR, VVSG en de krant (Het Nieuwsblad).
Op basis van de resultaten identificeren we concrete casestudies in samenwerking met de drie actielabs (steden en gemeentes, voedingsbedrijven, korte keteninitiatieven) voor het uitwerken van contextspecifieke, doelgroepspecifieke en settingspecifieke acties om (bewustwording omtrent) voedselomgevingen in Vlaanderen te verbeteren. Deze acties houden ook rekening met oplossingen voorgesteld door burgers via de app en met de relevante voedseldeals en strategische doelstellingen van de Vlaamse voedselstrategie. Dit project is complementair met het FOODENVL-project dat Sciensano momenteel uitvoert en dat focust op het in kaart brengen van de objectieve, externe voedselomgeving en waaruit algemene aanbevelingen geformuleerd zullen worden voor Vlaamse en lokale actoren om voedselomgevingen in Vlaanderen te verbeteren.
Projectonderzoekers van Sciensano
Diensten die aan dit project werken
Partners
